به گزارش خبرنگار نقطه تسلیم، پدافند غیرعامل به مجموعه اقدامات غیر مسلحانه‌ای گفته می‌شود که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقای پایداری ملّی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدید‌ها و اقدامات نظامی دشمن انجام شود.
در بند (هـ) ماده ۱۱ نظام جامع عملیاتی پدافند غیرعامل کشور، عملیات پدافند رسانه‌ای و آرامش بخشی؛ به استفاده هدفمند و برنامه ریزی شده از تبلیغات و سایر عناصر رسانه ای در جهت آگاهی بخشی، آرامش بخشی، اطلاع رسانی و تأثیرگذاری بر روی فکر، ذهن، باور، مواضع و رفتار مردم به منظور مقابله با هم افزایی پیامدهای امنیتی مردمی بواسطه عملیات رسانه ای دشمن گفته می‌شود.
در شرایطی که رهبر معظم انقلاب اسلامی از جنگ رسانه‌ای دشمن می‌گوید و جهاد تبیین را راهی برای مبارزه با آن می‌داند، در واقع نوعی عملیات پدافندی در برابر جنگ رسانه‌ای دشمنان بوده که اهمیت این موضوع بر جهاد تبیین استوار است.
جنگ تحمیلی رژیم جعلی اسراییل یک جنگ هیبریدی بوده و بر محور جنگ رسانه‌ای استوار است، نگاهی عمیق تر و دقیق تر بر رفتار مردم این موضوع را واضح تر می‌کند به طوری که برخی علی رغم تجاوز ددمنشانه اسراییل به حریم هوایی کشورمان هنوز هیچ علقه ای به وطن ندارند، چرا که دشمن توانسته در جنگ رسانه ای بر عده ای از شهروندان ایرانی تاثیرگذار باشد که مصداق آن بینندگان شبکه اینترنشنال است.
این جنگ ۱۲ روزه نشان داد به غیر از رسانه ملی که آن هم با برنامه مطلوبی پیش نرفت، سایر رسانه ها و در واقع متولیان سیاست گذاری و برنامه ریزی رسانه در استان قزوین و در سطح کشور برنامه ای برای آن نداشتند.
در این بین استان قزوین به تبعیت از کشور نیز برنامه مدونی برای پدافند رسانه ای در جنگ اخیر نداشت به طوری که برخی از شهروندان تا میانه جنگ به دلیل عدم تشخیص صدای حملات دشمن و صدای پدافند خودی و عدم اجرایی بند (ه) مذکور در ترس و لرز به سر می‌بردند.
حال اگر این احساس در تعامل فرد با شبکه ارتباطی اطرافش به آنها منتقل شود، شبکه‌ای اجتماعی از افرادی را خواهیم داشت که در حال ترس و دلهره هستند و آنها همان کاری را می‌کنند که دشمن به دنبال او بود یعنی، ترس، وحشت، اظطراب و ناامیدی.
در صورتی که حقیقت مسئله با ادراک آن مسئله متفاوت است، همانگونه که احساس ناامنی از خود ناامنی مخرب‌تر است، احساس ترس نیز از ترس خطرناک تر بوده و ممکن است یک جامعه را به تسلیم در برابر دشمن وادارد، به طوری که در حقیقت آنچه در نبرد بین جمهوری اسلامی با رژیم جعلی سپری شد، دست برتر از سوی ایران بود و شهروندان اسراییلی همه وحشت زده به پناهگاه می‌رفتند و در همین زمان در ایران مردم به زندگی عادی خود ادامه می‌دادند.
اگر چه برخی از رسانه‌های استان قزوین و برخی صفحات شخصی به طور خودجوش و بر اساس سلیقه و دانش خود به تبیین رویدادها و پاسخ به برخی حملات رسانه ای دشمن پرداختند، اما در حال حاضر هیچ سندی مبنی بر برنامه ریزی حوزه پدافند رسانه ای در استان وجود ندارد و در واقع هیچ آمادگی از قبل برای این حوزه دیده نشده است، به عبارت دیگر نهادهای مدیریت استان و نیز متولیان این موضوع، برنامه ای برای آن نداشتند، حال آنکه محور جنگ در دنیای کنونی جنگ شناختی است.
زمانی که برنامه مشخصی برای پدافند رسانه‌ای در حوزه‌های مختلف در سطح استان و کشور وجود ندارد، برخی رسانه ها ناخواسته در زمین دشمن بازی می‌کنند، در صورتی که می‌توانند از برخی بحران‌ها از جمله بحران‌های شناختی جلوگیری کرده و یا آن را در حداقل نگاه دارند.
اندکی جستجو نشان می‌دهد که برای تدوین سند پدافند سایبری استان قزوین، دریافت اهمیت موضوع و وجود منابع تحقیقاتی در راستای یک مدل بهینه و کارآمد، مطالب و راهکارهایی در دسترس است که می‌توان از آنها بهره برد.
به عنوان مثال علی کوشکی در تاریخ ششم تیرماه سال جاری مطلبی با عنوان “ضرورت گسترش مفهوم پدافند غیرعامل در عصر رسانه‌های دیجیتال” در وبسایت خبری خبرآنلاین منتشر کرده است؛ او در این یادداشت کوتاه می‌نویسد: برخی از رسانه های داخلی با آزاد گذاشتن بخش نظرات خود راه را برای نفوذ افراد مشکوک باز گذاشتند نت با بارگزاری نظرات دوپهلو در عمل نقش بازوهای رسانه‌ای دشمن را بازی کنند.
او پیشنهاد می‌کند که رسانه‌های شناخته‌شده‌ای مانند خبرگزاری فارس، ایسنا، خبرآنلاین و تابناک نیز باید نسبت به این مسئله حساس شوند و تاکید می‌کند که هیچ کدام از رسانه‌های معتبر خارجی از جمله رسانه های آمریکایی چون سی ان ان و فاکس نیوز چنین امکانی را به مخاطبان خود نمی‌دهند.
در سال ۱۴۰۱ یک محقق با نام سرابی با همکاران خود در یک تحقیق عنوان کردند که تلویزیـون و شبکه‌های ملی و فراملی، می‌کوشند با متقاعد‌کــردن مردم جهت همسویی فکری با خود، در جذب مخاطب و تغییر افکار عمومی به ویژه در کشورهای جهان ســوم تاثیرگذار باشند.
کشورهای پیشرفته از رسانه‌ها به‌‌عنوان ابزاری برای در دست گرفتن اذهان عمومی استفاده کرده و تلاش می‌کنند با برنامه‌های خود آنها را همراهی‌کنند، این موضوع در کشور ما نیز صدق می‌کند، به عنوان مثال در سال‌های اخیر شبکه‌های خارجی توانسته‌اند به سرعت میان افراد و جامعه نفوذ و جایگاه مناسبی برای خود پیدا کنند.
پژوهشگری دیگر با نام اسکندری سال‌ها پیش از این در سال ۱۳۹۰ به این نتیجه رسیده که ســوء استفاده از قدرت رسانه‌ها، زمینه ایجاد و افزایش بحران‌های فردی، ملی و فراملی را فراهم ساخته است.
فعالیت‌های جاسوسی، افشای اسرار شخصی و دولتی، تهدیـد بـه هتک حیثیت، ترویج خشونت و بی‌بندوباری جنسی، تبلیغات براندازانه علیه نظام‌های سیاسی مخالف، هضم‌کردن‌خرده‌فرهنگ‌ها و سرانجام نابود‌کردن‌آن‌ها، شایعه‌سازی و راه انداختن جنگ روانی، دروغ‌پردازی و نشر اکاذیب، توهین و افترا و ده‌ها مورد مشابه، نمونه‌هایی از سوء اســتفاده‌های رسانه‌ها است.
به این ترتیب رسانه‌ها تبدیل به صحنه جنگ تمام عیاری بین دولت‌ها، نظام‌های حاکم و گروه‌های مختلف شده و در چنین شرایطی، همان گونه که پدافند غیرعامل نظامی حائز اهمیت است، پدافند غیرعامل در بستر رســانه نیز اهمیت زیادی دارد و ضامن سلامت هویت فرهنگی، اقتدار و امنیت ملی کشور است.
آنچه واضح است رسانه‌ها در دفاع یا پدافند غیرعامل نقش اساســی دارند و باید برای ایفای این نقش مهم به بهترین شکل برنامه‌ریزی اجرایی تدوین گردد.
یک مطالعه علمی دیگر توسط محمدی و دانایی در سال ۱۴۰۱ با عنوان تدوین الگوی مطلوب پدافند غیرعامل رسانه‌ای در ایران انجام شد و آنها سه مولفه زمان اجرای اقدام‌ها، مجریان و نوع اقدام‌ها را برای اینکار شناسایی کردند.
درنگ:
اهمیت رسانه و اثربخشی آن در دنیای کنونی و نیز ابزارها و روشهای مدرن جنگ ادراکی در دنیا، در جنگ هیبریدی فضایی به نام پدافند رسانه ای ایجاد کرده که بر اساس توصیه های رهبری جهاد تبیین نام گرفته و از اهمیت زیادی برخوردار است.
بی توجهی و فقدان برنامه در حوزه پدافند رسانه ای بستر موفقیت دشمن در جنگ را فراهم می‌سازد و او با کار در حوزه شناختی می‌تواند ذهن‌ها را درگیر و به سلطه خود در آورد در حالی که واقعیت اینگونه نیست، همانند اینکه ماشین رسانه ای دشمن مانع از ارسال تصاویر تخریب اسراییل دارد، اما هنوز برخی از رسانه ها همچون اینترنشنال و دنبال کنندگان آن بر این باور و القا این باور هستند که موشک های ما به بیابان خورده است در صورتی که تقاطع گیری خبری نشان از ضربات شدید و ویرانگر اسراییل دارد.
ضروری است متولیان امر در اسرع وقت به تدوین سند برنامه ریزی پدافند سایبری استان قزوین اقدام کرده و بر اساس قانون این برنامه ها را در زمان‌های مختلف چه در جنگ و چه در صلح عملیاتی کنند.
پژوهشگر حوزه مدیریت و کارآفرینی، خبرنگار
