به گزارش خبرنگار نقطه تسلیم، پدافند غیرعامل به معنای کاهش آسیب‌پذیری در هنگام بحران، بدون استفاده از اقدامات نظامی گفته می‌شود که دارای مولفه‌های فنی و مدیریتی است.
استان قزوین با توجه به سابقه بحران‌های مختلف، نیازمند بیش از پیش اقدامات پدافندی است که ضرورت دارد با فرهنگ سازی و برنامه ریزی‌های مبتنی بر آینده اقداماتی شایسته در استان صورت گیرد.
چندی پیش محسن حق شناس از اعضای شورای شهر قزوین تاکید کرده که باید با برنامه‌ریزی جامع، پدافند غیرعامل در مدیریت شهری تقویت شود تا آمادگی لازم در برابر بحران‌ها افزایش یابد.
در همین راستا، تدوین طرح جامع پدافند غیرعامل در استان قزوین از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این طرح تهدیدات مختلف را بررسی کرده و راهکارهای امنیتی ارایه می‌دهد.
با این مقدمه به سراغ ابوالفضل مرادی، مدیر کل پدافند غیرعامل استان قزوین رفتیم و در خصوص اقدامات پدافندی در استان به گفتوگو نشستیم که در ادامه پرسش و پاسخ‌های صورت گرفته را می‌خوانید:
نقطه تسلیم. مهمترین چالش پداند غیرعامل در سال‌های اخیر چه بوده است؟
بحث اول ساختار پدافند غیر عامل است که گذشته تاکنون به شکل‌های مختلف فعال بوده اما در سال ۱۳۸۲ رهبری فرمودند و مصوب شد و در سال ۱۳۹۰ یک اداره کل در استان قزوین ذیل معاونت سیاسی استاندار با عنوان پدافند غیر عامل راه‌اندازی گردید.
قانون پدافند غیرعامل در سال ۱۴۰۲ توسط مجلس تصویب و پس از آن در سال ۱۴۰۳ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور پس از موافقت مقام معظم رهبری مصوب شد.
موضوع دوم به بحث اجرا در دستگاه‌ها متولی برمی‌گردد، به عبارتی که در هر دستگاه اجرایی یک فرد به عنوان پیگیری موضوعات پدافند غیرعامل مسوول است، اما چالش عمده آن است که عمدتاً کارشناسانی که در دستگاه‌های اجرایی کارهای بخش بحران را انجام می‌دهند، متولی پدافند غیرعامل محسوب شده و در عمل پدافند غیرعامل در ارگان‌ها ذیل مدیریت بحران قرار می‌گیرد.
بنابراین اولین چالش ساختار اداری در سازمان‌هایی است که این ضعف را داشته و نیروی انسانی ندارند، تا جایی که این نیروی انسانی آموزش ندیده و عموماً به صورت مشترک وظایف مدیریت بحران و پدافند غیرعامل را انجام می‌دهد.
دومین چالش ردیف اعتباری است، بر اساس قانون هر طرحی که در کشور اجرا می‌شود، باید پیوست پدافندی داشته باشد، به جهت اینکه در این خصوص ردیف اعتباری دیده نشده مقرر شد هر دستکاه یک درصد از تملک اعتبار دارایی‌ها را جذب کند، ولی مدیران به این موضوع اهمیت نمی‌دهند و به مسایل پدافندی نگاه کمرنگ‌تری دارند، باید ما مطلبه گری کنیم و شاید به این دلیل است که فرهنگ سازی هم نشده و مدیران پدافند را نقطه مقابل خود می‌بینند، اما در واقع پدافند در کنار آنهاست.
این مسائل باعث شده که پدافند آنگونه که باید، محقق نشود و این اتفاقات اخیر در اسکله شهید رجایی نیز نتیجه بی‌تفاوتی به موضوع پدافند غیرعامل است، تا جایی که بر اساس اظهارات وزیر کشور اگر در اسکله شهید رجایی به الزامات پدافند غیرعامل توجه شده بود، این حادثه اتفاق نمی‌افتاد، استفاده از تجربیات گذشته مثلا استفاده از تجربیات بندر لبنان می‌توانست در مدیریت پدافند این حادثه اثرگذار باشد.
اگر در اسکله شهید رجایی به الزامات پدافند غیرعامل توجه شده بود، این حادثه اتفاق نمی‌افتاد.
تجربیات بیش از ۴۵ ساله کشور در حوزه پدافندی در قالب ۹ دسته به صورت دستورالعمل ابلاغ شده است.
تفاوت مدیریت بحران با پدافند آن است که اقدامات پدافند غیرعامل، پیشگیرانه است و تا قبل از حادثه باید انجام شود، اما بحران پس از رویداد حادثه وارد عمل می‌شود و تفاوت دیگر اینکه حوادث طبیعی بحرانی است، اما تهدیدات و اقداماتی که توسط انسان انجام می‌شود در حوزه پدافندی است.
پدافند چون انسان ساخت است با توسعه فناوری تهدیدات نیز تغییر خواهد کرد، در پدافند همواره در حال تغییر هستیم، هم دارایی‌ها و هم تهدیدات همیشه در حال تغییر هستند، به عنوان مثال با ظهور فناوری موبایل، تهدیدات پدافندی نیز تغییر کرده و دارایی‌ها نیز باید به روز شود.
نقطه تسلیم. برنامه‌ها و اقدامات کلیدی شما برای افزایش آمادگی و تاب آوری برابر تهدیدات چیست؟
طرح جامع پدافند استان قزوین در سال ۱۳۹۹ تدوین شد و اخیراً مکاتباتی برای بروزرسانی این طرح انجام شده و ضروری است با توجه به تغییرات دارایی‌های جدید و تهدیدات جدید این برنامه به روز شود، به روزرسانی این طرح توسط شرکت‌های صلاحیت‌دار و کارگروههای استانی انجام خواهد شد و بسته به ضرورت زمان این طرح جامع تغییر خواهد کرد.
براساس طرح جامع پدافند غیر عامل استان قزوین، هدفگذاری صورت گرفته و ۱۱ کارگروه در این حوزه راه اندازی شده و فعالیت می‌کنند.
این کارگروه ها شامل حقوقی قضایی، سایبری، کشاورزی و امنیت غذایی، زیستی، فرهنگی و اجتماعی، مشارکت مردمی (مردم محور)، امداد و نجات کاربردی و زیربنایی انرژی و تامین نیازهای ضروری است و هر کدام از این کارگروه‌ها یک رییس و تعدادی عضو دارند، همچنین تعداد اعضا بر اساس وظایف آن متفاوت است و برای هر کارکروه یک رزمایش و سناریوی ویژه در نظر گفته شده است.
با توجه به کارگروههای ۱۱ گانه، در استان سه قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل شکل گرفته است:
۱ – قرارگاه عملیاتی مردم محور به ریاست استاندار و دبیری فرمانده سپاه
۲ – قرارگاه زیستی به ریاست استاندار و دبیری دانشگاه علوم پزشکی
۳ – قرارگاه شیمیایی به ریاست استاندار و دبیری مدیرکل پدافند غیرعامل
در کشور یک قرارگاه پرتوی هم داریم که چون قزوین استان هسته‌ای نیست ما در استان این قرارگاه را نداریم.
نقطه تسلیم. نقش آموزش و اطلاع رسانی در پدافند غیرعامل چگونه در استان پیگیری می‌شود؟
کارگره فرهنگی، وظیفه آگاهی و اطلاع رسانی دارد که مدیریت آن بر عهده صدا و سیما است، چون این امر گسترده است، از ظرفیت بسیج، مساجد، مدارس و ادارات نیز کمک گرفتیم.
مرحله اول فرهنگ سازی این موضوع با استفاده از ظرفیت‌ها است و در محله بعدی آگاهی رسانی و فرهنگ سازی از دبستان تا سطوح بالاتر خواهد بود که در دستور کار قرار دارد.
در خصوص پدافند غیرعامل دوره‌هایی مصوب شده و برای دستگاه‌های اجرایی آموزش داریم و نیز یکسری دوره‌های تخصصی برای نماینده و رابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌ها و افراد مورد نیاز طراحی شده و اجرا خواهد شد.
ارتباط با رسانه‌های استان و برگزاری نشست‌های خبری به منظور فرهنگ سازی موضوعات پدافندی نیز جز کارهای جاری این اداره کل است.
نقطه تسلیم. همکاری‌های بین بخشی با نهادهای مختلف برای اجرای برنامه‌های پدافند غیرعامل چگونه است؟
کارگروه محل ارتباط است و در نهایت در شورای پدافند استان به ریاست استاندار، دستگاه قضا، ارتش، فراجا، سپاه و سایر اعضا موارد بررسی و مورد تصمیم گیری قرار می‌گیرد.
کارگروههای ۱۱ گانه که به آنها اشاره شده این نقش ارتباطی را بین دستگاه‌های مختلف و موثر در حوزه پدافند غیرعامل ایجاد کرده است.
ابوالفضل مرادی مدیر کل پدافند غیرعامل استان قزوین
نقطه تسلیم. تاثیر فناوری‌های نوین بر بهبود عملکرد پدافند غیرعامل در استان قزوین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
فناوری‌ها می‌تواند به تحقق اهداف کمک کند، به عنوان مثال در بحث کشاورزی با هوش مصنوعی روی موضوع آب کار کردیم، کشاورزی هوشمند و موارد اینچنینی را بر اساس مطالعه تجربیات کشورهای دیگر و با توجه به مقتضیات استان، توانستیم با کمک هوش مصنوعی یک برنامه عملیاتی جامع تدوین کنیم.
شاید یک فناوری جدید باشد اما در استان استفاده نشود، همچنین در یکی از شهرستان‌ها به عنوان پایلوت، بحث مدیریت هوشمند آب مد نظر است، این رویکرد موضوع کشاورزی را از نظر نوع محصول، میزان مصرف آب و سایر موارد مورد توجه قرار داده و اگر انشالله به نتایج خوبی رسید در سایر شهرستان‌ها و سراسر کشور از آن استفاده می‌کنیم.
موضوع حوزه شیمیایی با توجه به ظرفیت‌های شرکت‌های استان در دستور کار قرار دارد تا بتوانیم امن‌سازی و ساماندهی این واحدها را انجام دهیم.
در مراکز غذایی همچون سردخانه‌ها نیز ورود کردیم، سیستم سرمایشی سردخانه‌ها با توجه به اینکه از آمونیاک استفاده می‌شود، خطرات جدی را به همراه دارد، ضمن اینکه اخیرا مورد بازدید قرار گرفت و کارهای لازم در دستور پیگیری است.
سیستم سرمایشی سردخانه‌ها با توجه به اینکه از آمونیاک استفاده می‌شود، خطرات جدی را به همراه دارد.
نقطه تسلیم. در پایان اگر موردی هست بفرمایید:
سعی داریم هدف محور و با برنامه پیش برویم، همه تلاش‌ها در استان و کشور صرف اهمیت این موضوع و الویت‌های تعیین شده خواهد شد، در ارزیابی پایان سال دستگاه‌های اجرایی شاخص‌هایی برای ارزیابی وضعیت پدافند عملیاتی خواهد شد.
اهمیت دادن به موضوع پدافند برای مدیران از جمله مواردی است که مدیران دستگاه‌های اجرایی باید مورد توجه قرار دهند، حتی اگر در استان در برخی موارد توانمندی نیست، از ظرفیت‌های کشوری استفاده خواهیم کرد.
استاندار اهتمام جدی بر پدافند دارد و با کمک خدا اهداف را محقق خواهیم ساخت، ما در اداره کل پدافند غیرعامل استان قزوین صرفا ستادی نیستیم، بر اساس اهداف، شاخص‌ها را تعریف کردیم و با هماهنگی کارگروه مربوطه تیم ارزیابی برای بازدید دستگاه خواهد رفت و دستگاه مورد نظر از نظر پدافندی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
پژوهشگر حوزه مدیریت و کارآفرینی، خبرنگار
