نقطه تسلیم، واژه نقد در فرهنگ دهخدا به معنای تشخیص، تمیز و جدا کردن سره از ناسره بوده و انتقاد به معنای سره کردن و «بهین چیزی برگزیدن» است؛ ویلیام بوکلی در تعریف نقد عنوان می‌دارد که نقد در واقع بررسی، ارزیابی، محک زدن و تفکیک صحیح از غیر صحیح و خالص از ناخالص است.
نقد در آثار ادبی و سینمایی، اگر همراه با آگاهی و به صورت منصفانه صورت پذیرد، خود یکی از بهترین شیوه های آشکار سازی ایرادات، اصلاح وضع موجود و ارائه مدل صحیح و تراز در آتیه خواهد بود که این امر خود نشان از ضرورت و اهمیت مساله دارد، اما از حیث بیان مساله مطروحه باید عنوان داشت که نخست شیوه نقد منصفانه چگونه است و سپس چه عواملی در ارائه یک نقد بی غرض و اصلاح کننده تاثیر دارد؟
به نظر نگارنده لازمه شیوه نقد صحیح، اصولا و بیش از هر عامل دیگر به دو ویژگی مهم بستگی دارد. اولین مورد، آشنایی کافی فرد منتقد با حوزه مورد نقد و همچنین خرد او در به کار گیری علم خویش در آن حوزه است.
به دیگر معنا در ابتدا فرد خود می بایست در آن حوزه، یا از حیث علمی، دارای تجربیات (علمی و عملی) دانشگاهی باشد یا از جنبه مطالعه، بررسی و تطبیق آثار گوناگون، حداقل به میزان متعارف و استاندارد، دارای تجربه تحقیقی و تحلیلی باشد.
دومین نکته نیز، انصاف شخص منتقد در بررسی اثر است، عدالت در نگاه او باید حاوی این مضمون باشد که در قیاس آثار با یکدیگر، فارغ از نام و نشان و میزان شهرت اشخاص خالق آثار، آن ها را در ترازوی سنجش نهاده و با بررسی خردمندانه و منصفانه، نهایتاً در حُسن یا قُبح یک اثر قلم زده یا سخن به میان آورد.
همچنین در ارائه یک نقد سازنده، باید این نکته مهم در نظر گرفته شود که خالق یک اثر خود به عنوان تهیه کننده، خاصه در مقام صاحب اثر، بیش از هر کس دیگر، نسبت به خلق اثر خود آگاهی داشته و شرح و تفسیر کار توسط او، بهترین شیوۀ بیان و ارائه کار به شمار می رود.
در نتیجه لازم است تا شخص منتقد، در کنار خرد و انصاف، با آَشنایی نسبی نسبت به طرز تفکر، اندیشه، نگاه و ادبیات بیانی و زبانی شخص خالق اثر، دست به انتقاد زده و در پایان نیز، با توجه به علم یا تجربۀ خویش، یا پیشنهادات اصلاحی در نمونۀ حاضر را به زبانی ساده و رسا ارائه دهد و یا اینکه خود با خلق یک اثر بهتر یا حداقل ارائه یک نمونه و سنگ محک والاتر، خالق را در رساندن به شیوۀ بهتر یاری رساند، درنتیجه در کنار دو عامل پیش گفته، باید عامل دیگری را نیز دخیل بدانیم و آن هم ارائه یک مدل نمونه یا اصلاحی است.
شاید برای نقد یک سریال، فیلم یا کتاب نیاز نباشد تا فرد منتقد خود دست به خلق اثر بزند؛ اگرچه اگر خود در جایگاه کارگردان یا نویسنده باشد قطعا می‌تواند با ارائه یک مدل یا نمونه بهتر وارد میدان شود، اما کافی است تا شخص منتقد در کنار بیان عیوب و ایرادات و یا نواقص اثر، شیوه یا مدل صحیح را انتخاب کند و با ارائه کار بی‌نقص از دید خود، حداقل به خالق، اثر مسیر اصلاح شده را نشان داده و وی را در رفع ایرادات و نواقص یاری رساند. بدیهی است بیان ایراد بدون فرم اصلاحی، گاه خود می‌تواند جدا از فاقد ارزش تلقی شدن نقد، مخرب و غرض ورزانه نیز صورت پذیرفته و اثر سوء بگذارد.
در نتیجه و به عنوان جمع بندی باید ابراز داشت که راهکار منطقی نقد صحیح یک اثر، استفاده از دانش و خرد و بکارگیری انصاف فرد منتقد و ارائه یا تعریف یک مدل یا نمونه بهتر توسط او به خالق اثر خواهد بود. بدیهی است عموماً نقد خالی از خرد، به دور از انصاف و بدون ارائه یک مدل صحیح یا الگوی تراز، فاقد ارزش تلقی می گردد که خالی از غرض نیز نخواهد بود.
مدیر سایت خبری و تحلیلی نقطه تسلیم
