به گزارش نقطه تسلیم، هفته درختکاری روزی است که شهروندان به کاشت درخت تشویق می‌شوند، این هفته از ۱۲ تا ۲۲ اسفندماه با عنوان هفته منابع طبیعی نام‌گذاری شده که روز اول این هفته را به عنوان روز درختکاری یاد می‌کنند.
برای اولین بار این روز توسط ژولیوس استرلینگ مورتان از آمریکا در تاریخ ۱۰ آوریل ۱۸۷۲ پایه‌گذاری شد که بعدها تاریخ آن جابه‌جا و به چهارمین جمعه آوریل منتقل شد.
البته قبل از رسمیت و جهانی‌شدن آن سال‌ها پیش دین اسلام درختکاری را مورد تاکید قرار داده بود، به طوری که رسول اکرم (ص) می‌فرمایند: «خداوند درخت را برای انسان آفرید از این رو باید درخت را بکارد آن را آبیاری کند و در حفظ آن بکوشد.»
درخت به‌مثابه یک سیستم
اگر به درخت به عنوان یک سیستم یا یک نظام نگاه کنیم، درخت به مثابه یک نظام دارای ورودی، خروجی و فرایند پردازش است، ورودی‌های یک درخت همان گازکربنیک، آب، خاک، مواد معدنی، کود، سم، نور و رسیدگی باغبان است.
درخت این ورودی‌ها را از طریق یک فرایند پیچیده که خالق اعظم آن را در نباتات قرار داده است به خروجی تبدیل می‌کند، حال خروجی درخت چه می‌تواند باشد: اکسیژن، سایه، میوه، برگ و مواردی که از ضایعات درخت استخراج می‌شود.
اگر از دیدگاه رویکرد سیستمی به پدیده درخت نظاره کنیم، برای افزایش بهره‌وری یک سیستم چند رویکرد وجود دارد: کاهش ورودی‌ها، اصلاح فرایندها و افزایش خروجی‌ها.
به عبارت شفاف‌تر ،علم کشاورزی به دنبال آن است که تا جای ممکن ورودی‌ها را کمینه کند، فرایند را بهبود بخشد و خروجی‌ها را بیشینه نماید، از طرفی بهبود فرایند زیست یک درخت نیاز به شرایطی دارد که مستلزم هزینه‌های زیاد تحقیقاتی است، به طوری که اگر اخبار حوزه کشاورزی را دنبال کنیم می‌بینیم که محققان هر روز در پی توسعه فناوری‌هایی هستند که با مدیریت ورودی‌ها بر پردازش نیز تأثیرگذار باشند.
به عنوان مثال دستگاه‌های آبیاری جدید برای کاهش مصرف آب، کودهای نانو برای جذب بیشتر از نمونه‌های آن است.
از طرف دیگر همسو با کاهش ورودی‌ها به دنبال افزایش خروجی‌ها نیز هستند، به‌عنوان نمونه ارقام برنجی که ۲ بار برداشت می‌شود، درختانی که میوه بیشتری دارد و نیز درختانی که میوه‌های بزرگتر از اندازه معمول به بار می‌نشینند.
مثمر یا غیر مثمر
موارد اخیر تبیین سیستمی یک درخت بود، اما مسئله موردنظر آن است که هرساله در هفته درختکاری و نیز در طول سال توسط موسسات مردم نهاد حافظ محیط زیست؛ درختان زیادی با زحمت، مشقت و هزینه فراوان کاشته و نگهداری می‌شود، سوالی که مطرح می‌شود این است که وقتی منابع محدود است، چرا به فکر بهره‌وری بیشتر از این نعمات خداوندی نیستیم؟ چگونه می‌شود بهره‌وری کاشت درخت را افزایش داد؟
راه‌حل ساده است، کاشت درخت مثمر یا میوه‌دار؛ اگر بین کاشت یک درخت مثمر و یک درخت غیر مثمر مقایسه ای انجام دهیم، این‌گونه دریافت می‌شود که هنگامی این ورودی‌ها همچون آب، کود، نگهداری، زمان، نیروی انسانی صرف یک درخت می‌شود این درخت چرا باید مثمر نباشد؟ چرا ما به‌جای درختان غیر مثمر درختان مثمر نکاریم که میوه داشته باشد؟
هنگامی ورودی‌ها همچون آب، کود، نگهداری، زمان، نیروی انسانی صرف یک درخت می‌شود این درخت چرا باید مثمر نباشد؟
قطعا هر عقل سلیمی وقتی مزایای بین درخت بدون میوه و میوه‌دار را مقایسه می‌کند درخت مثمر را برمی‌گزیند، چراکه ما با این کار بر اساس دیدگاه سیستمی با افزایش خروجی‌های یک درخت که منظور میوه است، بهره‌وری از نعمات الهی را افزایش می‌دهیم و این به نوعی شکرگزاری از خداوند است. اینکه چرا متولیان امر کاشت درخت مثمر را در دستور کار قرار نمی‌دهند خدا می‌داند!
باغستان ایران
اگر سازمان‌های متولی امر کاشت درخت در کشور یک برنامه مناسبی تدوین کنند، طی یک دوره پنج تا ۱۰ ساله و یا زودتر ایران تبدیل به باغستان می‌شود.
به عنوان نمونه، نگارنده خود شاهد این امر در شهر تویسرکان استان همدان بود، به طوریکه در بلوار اصلی شهر تویسرکان همدان درختان گردوی زیادی کاشته شده است.
در کشور دانمارک و در شهر کپنهاک در خیابان‌ها درخت میوه کاشته می‌شود تا شهروندان بتوانند از آن استفاده کنند و سالیان سال است که مردم دانمارک مجاز هستند از درختان میوه که در فضاهای عمومی هستند استفاده کنند.
در شهر کپنهاک کشور دانمارک شهرداری درخت سیب و بوته تمشک می‌کارد و شهروندان می‌توانند از میوه‌های آن بچینند و بخورند، در این کشور درختان میوه در اماکن عمومی همچون پارک‌ها، فضاهای سبز، زمین‌های بازی و محوطه کلیساها کاشته می‌شود و مردم از آن بهره‌برداری می‌کنند.
همچنین در شهرهایی مثل اوتاوا در کشور کانادا باهدف پشتیبانی از بانک مواد غذایی محلی درختان میوه کاشته می‌شود.
علاوه بر آن در کشور استرالیا و در شهر آدلایت طرح کاشت درختان میوه برای کمک به افراد نیازمند و محتاج اجرا می‌شود.
مصرف آب بالا، خطر آلوده شدن میوه‌ها در شهر، خطرات ترافیکی و برخی مواردی دیگر اجازه توسعه درختان مثمر به‌جای درختان غیر مثمر و بعضا خطرناک نظیر کهور و کاج را نمی‌دهد.
رهبر معظم انقلاب از سال ۱۳۹۵ و پس از دریافت نامه مردمی با مضمون پیشنهاد کاشت درخت میوه، به جای درخت کاج و سرو و چنار، درخت میوه می‌کارند و این رفتار می‌تواند الگویی صحیح برای متولیان امر و مردم در سراسر کشور باشد.
در سال ۱۴۰۲ در دولت وقت برنامه ریزی شد تا برای توسعه فضای سبز در کشور یک میلیارد درخت در سراسر کشور غرس شود، در حالی که بررسی‌ها نشان می دهد عموم درختانی که تاکنون کاشته شده اند غیر مثمر هستند و برنامه ای برای کاشت درختان مثمر وجود ندارد.
این امر مستلزم یک برنامه مدون کشت درختان میوه‌دار در سراسر کشور بر اساس منطقه و آب و هوای محل کاشت است، به عنوان مثال در شهرهای شمالی می‌توان درختان پرتقال، نارنج را با سازگاری آب‌وهوای منطقه کشت کرد.
در شهرمان قزوین می‌توان درختانی همچون پسته، بادام گردو، زردآلو و سایر درختان سازگار با آب و هوای منطقه را کاشت.
در برنامه پیشنهادی موردنظر سازمان‌های متولی همچون شهرداری نیز می‌توانند در این امر مشارکت نموده و در پارک‌ها و فضای سبز و اماکنی که مردم به تفریح می‌پردازند درخت میوه بکارند.
به عنوان پیشنهاد فضای سبزی که در بلوار شهید بهشتی قزوین قرار دارد و قبلا پارک دهخدا نام داشت می تواند به عنوان یک پارک میوه توسعه یابد و به عنوان یک فضای گردشگری کشاورزی برای رونق گردشگری شهر قزوین مورد استفاده قرار گیرد.
درنگ:
درخت یکی از نعمت‌های الهی است که در دین مبین اسلام بسیار مورد تائید قرار گرفته است، این کار می‌تواند منجر به ایجاد یک باغستان به وسعت ایران باشد؛ این امر می‌تواند توسط نهادهای ذی‌ربط همچون منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، شهرداری، سازمان فضای سبز شهرداری، موسسات مردم‌نهاد حافظ محیط زیست و خود شهروندان عملیاتی شود.
پژوهشگر حوزه مدیریت و کارآفرینی، خبرنگار
